 İnsanlar dini baxımdan iki dəstəyə bölünürlər: dindar və ya dinsiz insanlar. Biz ətrafımızda olan insanlara özümüzü dindar və ya dinsiz kimi tanıdırıq. Bəs din nədir ki, biz belə bir iddia edirik?
Bu gün dinin müxtəlif formaları vardır ki, ancaq adları dindir. Dinin nə olduğunu bilməliyik ki, bu dinlərin din adına layiq olub olmadığını müəyyən edə bilək.
Dini tanımaq üçün bu məsələlərə diqqət etsək yaxşı olar:
1. Dini İlahi və bəşər dininə bölmək olar. Bəşər dini insanlar tərəfindən düzəldilmiş dindir. Onlar bəzi ictimai və ruhi ehtiyacları təmin etmək üçün bu cür inanclar düzəltmişdilər. Məsələn, cadu etiqadına inanmaq, bütpərəstlik.
İlahi dinlərin kökü qeybdən gəlir. İnsan bu İlahi çağırışları qəbul edəndir.
2. Bəziləri dinə, etiqad kimi tərif vermişdilər. Deyirlər ki, din - ruhani bir etiqaddır. Bəziləri deyir ki, din - Allaha etiqaddır, yəni Allahın yer üzərində hakim olmasına etiqad bəsləməkdir. Bəziləri deyir ki, dinin cövhəri mütləq asılılıq hissidir.
3. Dinin zahiri bir vücudu yoxdur ki, ona tərif vermək mümkün olsun. İmam Əli (ə) din haqqında belə buyurur: "Dinin başlanğıcı Allahı tanımaqdır. Allahı kamil tanımaq Ona inanmaqdır və Ona inanmaq, Onun yeganəliyinə şəhadət verməkdir. Kamil tövhid isə Allahın ixlasını məxluqun sifətlərindən ayırmaqdır”. Həmçinin dinə tərifində belə buyurur: "İslam - hüccət və deyənlər üçün bürhan, müdafiə edənlər üçün açıq şəhadət, haqqı axataranlar üçün nişanə, əzm və iradə sahibləri üçün uzaqgörənlik, ibrət götürənlər üçün nəsihət, nicat amili, təsdiq edənlər üçün xilas yoludur”.
Xacə Nəsrəddin Tusi deyir: "Din, o addır ki, bütün məxluqlar onun vasitəsilə Allaha ibadət edər.”
Əllamə Təbatəbai deyir: "Din - Allaha etiqad məcmuəsi, cavidan həyat və həyat yolunda əməl ediləcək ona münasib qərarlara aid edilir”.
Mustəqi Məlikan deyir: "İnsan məhdud bir varlıqdır. Məhdud olmayan bir varlığın dinə ehtiyacı olmaz. Bu, həqiqətdə Allahdır. Allahın dinə ehtiyacı yoxdur. Din insana kömək edər ki, dərd və əziyyəti daha az hiss etsin”.
Əllamə Cəfəri deyir: "Din - Allahın olmalılar sənədinin məcmuəsidir ki, vəhy vasitəsilə və Məsumların (ə) sünnəti yolu ilə insanların hidayəti və kamalı üçün zühur etmişdir. Başqa sözlə desək, din - elmi və əməli hidayət məcmuəsidir ki, vəhy və sünnət yolu ilə insanı bu dünyada və axirətdə xilas etmək üçün gəlmişdir”.
Beləliklə, demək olar ki, din- əqaid və qanunlar məcmuəsidir ki, həm bəşərin baxışına nəzər salır və həm də inanc üsulu haqqında danışır. Həm əxlaq və həm də həyat tərzi onu əhatə etmişdir. Başqa sözlə desək, din - əqaid, əxlaq və qanunlar məcmuəsidir ki, cəmiyyətin və insanın idarə edilməsi üçün, insanların vəhy və ağıl vasitəsilə inkişaf etdirilməsi üçün onların ixtiyarına qoyulmuşdur.
Ona görə də deyə bilərik ki, din bizə vəhy vasitəsilə çatdırılır.
Dini inanc və əqidəsinin təməlində tövhid durur. Yəni, Allaha, nübuvvətə, vəhyə, Qiyamətə inanmaq durur. Sonra isə əxlaq gəlir. Yəni, insana rəzil və fəzilətli xüsusiyyətləri tanıdan təlimlər. Bu təlimlər insan nəfsini islah edir və onu fəzilətlərə yaxınlaşdırır.
Dinin o biri hissəsi əhkamdır. Yəni insanın özü və Allahı və başqaları ilə rabitə qurmasının qanunları və yolları.
İslam - dindir, bu dində insanların hidayət yolları təqdim edilmişdir. İnsan məhdud olduğu və zaman və məkana tabe olduğu üçün din insana bir dəfəyə təqdim edilməmişdir. Ona görə də Allah müxtəlif zamanlarda, müxtəlif peyğəmblərin (ə) vasitəsilə dini insanlara çatdırmışdır. Bu peyğəmbərlər zamanının ehtiyaclarına və insanların dərk səviyyəsinə uyğun şəkildə dini təqdim etmişdilər.
İslam dinində Allahın insanlar üçün nəzərdə tutduğu hər şey vardır. İslam - İlahi dindir və ən son din olduğu üçün kamil din sayılır.
"Həqiqi din Allah yanında həmin İslamdır” ("Ali-İmran” 19).
|
